Sa huling araw ng Hunyo

SA HULING ARAW NG HUNYO

katapusan na ng buwan ng Hunyo

aba'y kalahating taon na tayo

kulang pa ba ang sweldo ng obrero

ngayon ba'y kontraktwal pa rin ang uso

at mareregular pa kaya sila

kung dupang pa rin ang kapitalista

kongreso'y tadtad pa ba ng buwaya

trapo'y nang-uuto pa ba ng masa

uso pa rin ang kontraktwalisasyon

kapitalista'y sa ganyan nagumon

sa maralita'y panay ang ebiksyon

at nagpapatuloy ang demolisyon

mga bundat pa rin ang nasa tuktok

habang dalita'y lagi pa ring lugmok

sa kahirapang abot na sa rurok

ah, palitan na ang sistemang bulok

dapat walang pribadong ari't yaman

na dahilan ng laksang kahirapan

dapat walang mahirap o mayaman

dapat pantay ang lahat sa lipunan

dapat magkaisa ang manggagawa

bilang uri, kasama na ang dukha

dapat na sila'y magkaisang diwa

upang bagong mundo'y buuing sadya

- gregoriovbituinjr.

06.30.2023

Kwento - Ang Larawan

MAIKLING KWENTO

ni Gregorio V. Bituin Jr.

ANG LARAWAN

“Natuwa ako sa larawang aking nakita. Nakapagmumulat talaga. Magaling ang nagpinta niyon. Para bang tulad din nating aktibistang naghahangad ng pagbabago sa lipunan.” Ito ang sabi ni Igme kay Isay.

“Bakit? Saan ka ba nagpunta? Nakunan mo ba ng litrato sa selpon mo?” Sagot naman ni Isay. “Tingnan ko nga.”

Agad namang ipinakita ni Igme ang larawan sa kanyang asawa.

“Tingnan mo, Isay, hindi ba? Para bang iyan ang itinuro sa atin noon sa Aralin sa Kahirapan (ARAK), at sa Lunas sa Kahirapan, Landas sa Kaunlaran (LSK2) noong mga YS pa tayo. Kung paano ba nagpapasasa ang mga bundat na pulitiko at tusong negosyante sa pagsasamantala sa mga maliliit.” Pagpapatuloy ni Igme.

Maya-maya’y dumating ang kapitbahay nilang si Inggo na kolektibo rin nila noong mga estudyante pa sila.

“Ano na naman iyan, Igme. Para bang tungkol sa kasaysayan ang ibinibida mo ngayon, ah,” ani Inggo.

“Oo, pare. Nagandahan ako sa konsepto ng isang iginuhit na larawan na nakapaskil sa pader ng isang pagupitan. Nadaanan ko lang at nilitratuhan ko. Tingnan mo,” ang sabi naman ni Igme.

“Mapagmulat ang mensahe niyan, “sabi ni Inggo. “Matatapos na ang piging ng mga bundat na mayayaman, bukod sa mabulunan sila, ay kung titindig ang mga manggagawa’t maralitang matagal nang inaapi at pinagsasamantalahan ng naghaharing uri. Subalit kung titindig nga sila. Kung hindi sila tatayo, mangangalay lang sila at mapapagod sa pagsisilbi sa mga mayayamang nambabarat pa sa kanilang mga sahod.”

“Ibig sabihin niyan, pare,” sumabad si Isay, “kahit matatanda na tayo, hindi pa rin tapos ang ating gawain ng pagmumulat. Dapat patuloy tayong magmulat, at ipakita sa sambayanan na dapat silang manindigan at sama-samang kumilos kung nais nilang mabago ang kalagayan nila, at mabago ang sistemang umiiral.”

“Ibig sabihin ba niyan, babalik tayo sa kilusan, gayong mayroon na tayong naipanalong relokasyon at may sariling bahay?” Tanong ni Inggo.

“Ano pa nga ba,” si Isay uli. “Nang makita ko ang larawang iyan,  nabuhay muli ang nais kong tumulong upang magmulat at magpakilos. Hindi pa naman natin nakakamit ang lipunang asam natin.”

“Nakakagalit nga ang larawang iyan. Nakatukod ang likod ng mga manggagawa, magsasaka, at karaniwang tao sa hapag kainan ng mayayaman. Para silang mga paa ng lamesa.” Sabi ni Igme. “Inilalarawan lang niyan ang tunay na kalagayan nating mga maliliit. Kung ang larawang iyan ang muling magpapakilos sa atin sa katotohanan ng buhay at pagnanasang makamit ang isang lipunang makatao, lipunang walang pagsasamantala ng tao sa tao, aba’y magsikilos muli tayo. Kakausapin ko si Ka Kokoy upang makipagpulong  tayo sa Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), o sa Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP). Ano, sasama ba kayo?”

“Dati akong nasa Sanlakas,” ani Isay, “sasama ako sa plano ninyo.”

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hunyo 16-30, 2023, pahina 18-19.

Huwag mong iwan sa initan ang magnifying lens

HUWAG MONG IWAN SA INITAN ANG MAGNIFYING LENS

huwag mong iwan sa initan ang magnifying glass

o magnifying lens kung ayaw mong masunugan ka

iyan ang payo ng matatanda't isip ay bukas

upang bahay at buhay ay maingatan tuwina

na pag natamaan ng araw ang ubod o gitna

ng magnifying lens at namuro sa isang bagay

tiyak na sisiklab iyon nang walang patumangga

na maaaring ikasunog ng buo mong bahay

ilang beses na bang ang sinding kandila'y naiwan

may namatay nang sa apoy, ang bahay ay natupok

kayraming nagkasunog dahil sa kapabayaan

sa balitang sunog, dapat ganito'y inaarok

upang di ito maulit o mangyari sa atin

kaya dapat makiramdam ka lagi sa paligid

dapat pamilya'y protektahan, ingatan, isipin

maging maagap, upang sa sunog ay di mabulid

- gregoriovbituinjr.

06.27.2023

Isang kaso ng OSAEC

ISANG KASO NG OSAEC

isa pang kaso ng OSAEC ang napabalita

o Online Sexual Abuse and Exploitation of Children

sa sex video chat, ina'y ginamit ang mga bata

buti't ang nanay, ayon sa ulat, ay nahuli rin

upang magkapera lang, pinagsasamantalahan

ang mga anak, na katwiran, di naman nahipo

ang katawan ng anak kundi pinanood lamang

ganito ba'y tamang katwiran, nakasisiphayo

kayraming ikakaso sa nanay na siyang utak:

Anti-Online Abuse and Exploitation of Children Act,

ang Anti-Child Abuse Law, ang Cybercrime Prevention Act,

pati na Expanded Anti-Trafficking in Persons Act

dapat batid ng mamamayan ano ang OSAEC

ganitong krimen sa batas natin na'y natititik

parang halik ni Hudas ang sa anak binabalik

habang sa pera ng kostumer ay sabik na sabik

- gregoriovbituinjr.

06.22.2023

* mga ulat mula sa pahayagang Pang-Masa, Hunyo 22, 2023, p. 1-2, at Pilipino Star Ngayon, Hunyo 22, 2023, p. 1 at p. 8

Di Reyna kundi Diwata

DI REYNA KUNDI DIWATA

di ako mahilig sa reyna ng kanluran

bagamat may reyna tayo sa santakrusan

mas Diwata kung patungkol sa paraluman

na nasa ating katutubong panitikan

sa pagkatha man ng sanaysay, kwento't tula

iniiwasan kong bida yaong kuhila

walang hari, walang pari, walang banyaga

kundi bayani'y katutubo at diwata

tayo nama'y walang kaharian o reyno

na pinamumunua'y karaniwang tao

lipunang makatao'y nais ko sa kwento

at walang uring mapagsamantala rito

katha'y di isang bida kundi taumbayan

ang sambayanang kolektibong lumalaban

binabaka ang mapang-api sa lipunan

naghahandang talunin ang mga gahaman

kaya heto, tumutula na namang muli

para sa isang Diwatang kasamang lagi

sinasaka ang bukirin ng tuwa't hapdi

upang itanim sa lupa'y mabuting binhi

- gregoriovbituinjr.

06.20.2023

Bayad muna bago selfie

BAYAD MUNA BAGO SELFIE

minsan, sumakay ng traysikel puntang Mandaluyong

upang daluhan ang isang tinakdang pagpupulong

may paskil doong unawa kahit ng di marunong

sa traysikel na pag nabasa'y di na magtatanong

imbes na "Bayad Muna Bago Baba" ang mensahe

ay tumataginting na "Bayad Muna Bago Selfie"

baka sa kase-selfie mo'y makalimutan kasi

ang bayad, panay selfie't natutuwa sa sarili

ibig sabihin, presence of mind, dapat laging listo

magbayad ka, di ka sakay ng sarili mong awto

nakasalalay sa bayad ang iyong pagkatao

kung sino ka, ikaw ba'y makatao't prinsipyado

napakapayak ng mensahe doon sa traysikel

subalit tumatagos sa puso't diwa ang paskil

barya'y ihanda bago sa pagse-selfie manggigil

bayaran ang pagsakay, huwag hintaying masingil

- gregoriovbituinjr.

06.20.2023

Happy Father's Day

HAPPY FATHER'S DAY

isang araw bago kaarawan ni Dr. Rizal

ay Father's Day, kaya mga ama'y ating itanghal

pagkat sila'y nagtrabaho, nagsikap at nagpagal

nang tayo'y mapalaki, mapakain, mapag-aral

paano ba ilalarawan sa mga kataga

ang hirap at sakripisyo ng amang manggagawa

upang tayo'y lumaking marangal at maihanda

sa pagtahak sa landas ng luha, tuwa't paglaya

ating pagpugayan ngayong Araw ng mga Ama, 

sina Tatay, Daddy, Ama, Itay, o kaya'y Papa,

haligi ng tahanan silang katuwang ni Ina

pagkat wala tayo sa daigdig kung wala sila

ating bati: Maligayang araw ng mga Tatay!

at sa lahat ng ama, mabuhay kayo! Mabuhay!

- gregoriovbituinjr.

06.18.2023

Bahaw

BAHAW

kaning lamig ay sayang kung di kakainin

kaya bahaw itong aking aalmusalin

kamatis at tuyong hawot ang uulamin

madaling araw natulog kaya puyat din

tanghali nang bumangon dahil nauuhaw

pagkainom saka lang napansin ang bahaw

mamaya na lang ako bibili ng sitaw

o talbos ng kangkong o ng isdang inihaw

kayrami kasing gawain at tinitipa

sa kompyuter na kwento, sanaysay, o tula

at mga ulat sa samahang maralita

na dapat matapos sa panahong tinakda

sa ngayon kailangan ko munang sumubo

upang nararamdamang gutom ay maglaho

bagamat ulam lang ay kamatis at tuyo

ay mabubusog din konti man ang niluto

- gregoriovbituinjr.

06.13.2023

Pagkatha

PAGKATHA

oo, katoto, patuloy akong susulat

ng anumang akdang nakapagsisiwalat

ng mga isyu ng masa upang magmulat

na sana balang araw ay maisaaklat

madalas magnilay, minsan lang magliwaliw

pagkatha'y adhikaing di ako bibitiw

na sa kinagiliwan ko'y di magmamaliw

kapara'y tinipong "Alikabok at Agiw"

tinatangka kong isang araw, isang tula

subalit madalas ay di ito magawa

minsan, pagkagising sa umaga'y tutula

habang ang mga alaga'y pinatutuka

kung tatanungin nila anong aking bisyo

ay malinaw sa kanila anong tugon ko:

tumunganga't nilay, magsulat sa kwaderno

di babae, alak, sugal, o sigarilyo

mamatamisin ko pang ang musa'y dalawin

o mga manggagawa't dukha'y bisitahin

mabatid ang mga isyung sumasalamin

sa lipunang kayraming api't hirap pa rin

- gregoriovbituinjr.

06.12.2023

Sa Araw ng Kalayaan

SA ARAW NG KALAYAAN

ang Araw ng Kalayaan sa atin ay pamana

ng mga ninunong kilala at hindi kilala,

ng mga bayaning dinarakila sa tuwina,

dahil laya ng bayan ay ipinaglaban nila

Araw ng Kalayaan, malaya nga ba ang bayan?

bakit dukha'y laksa-laksa? mayaman ay iilan

sa ngalan ng progreso'y sinira ang kalikasan

nagtayo nga ng tulay, bundok ay kinalbo naman

lumaya nga sa mga mananakop na banyaga

ngunit di sa burgesya't kapitalistang kuhila

di pa rin mabayarang tama ang lakas-paggawa

nayuyurakan pa rin ang karapatan ng dukha

may deklarasyon kaya may Araw ng Kalayaan

nariyan pa rin ang mapagsamantalang iilan

Liberty, Freedom, Independence pa ri'y ipaglaban!

hanggang kamtin ang asam na makataong lipunan!

- gregoriovbituinjr.

06.12.2023

Mag-ingat sa tibani at/o tibari

MAG-INGAT SA TIBANI AT/O TIBARI

kumpara sa halibyong o fake news ay anong tindi

ng panlilinlang na gawain ng mga tibani

at/o tibari na sa panloloko nawiwili

katulad ng matamis magsalitang trapo't imbi

kapara'y langgam kung magsalita sila't mangako

upang boto nati'y makuha ng trapong hunyango

na pag nanalo na sila'y talagang napapako

sa matamis nilang salita masa'y nabubuslo

gagawin daw bente pesos ang isang kilong bigas

pabababain daw ang presyo ng kilong sibuyas

kalaban daw ng korapsyon at magiging parehas

sila daw ang dapat mahalal pagkat sila'y patas

buti pa ang tibalyaw pagkat totoong balita

at di halibyong o fake news na sadyang mapanira

sa Kartilya ng Katipunan mababasang sadya

yaong: "Sa taong may hiya, salita'y panunumpa."

tingnan na lang ang kahulugan nila ng progreso

gawin daw ang Kaliwa Dam nang magkatubig tayo

nagtatayo ng tulay kaya bundok ay kinalbo

lupa'y minina upang tao raw ay umasenso

kaya mag-ingat tayo laban sa mga tibani

at/o tibari, kumbaga layon nila'y mang-onse

upang kumita o mahalal, ganyan ang diskarte

pagkat gawain na nilang tao'y sinasalbahe

- gregoriovbituinjr.

06.11.2023

* nasaliksik mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1248

Fourth, di last, Monday ng Hulyo ang SONA

FOURTH, DI LAST, MONDAY NG HULYO ANG SONA

di totoong every last Monday of July ang SONA

di iyon tulad ng laging sinasabi ng iba

lalo't maraming namamatay sa maling akala

sa batas, SONA'y every fourth Monday of July pala

kongkretong pagsusuri sa kongkretong kalagayan

ang gabay na aral sa pagsusuri sa lipunan

minsan ay may fifth Monday, di man madalas, ang buwan

lalo't Monday ay may twenty-nine, thirty o thirty-one

kaya ang SONA ay di laging last Monday ng July

minsan kailangan talaga itong matalakay

nagsusuri lamang tayo pagkat di mapalagay

pag may nagsasabing SONA ay last Monday ng July

ngayong taon nga, SONA'y tumapat ng bente-kwatro

gayong last Monday ng July ay petsa trenta'y uno

dito pa lang ay kita na natin anong totoo

every fourth Monday ng July ang SONA ng Pangulo

kaya dapat paghandaan ang malaking pagkilos

upang ipabatid ang isyu ng obrero't kapos

kung paano bang kahirapan nila'y matatapos

mga panawagan nati'y maunawa'y tumagos

- gregoriovbituinjr.

06.10.2023

Libro't tsesbord ang sangkalan sa pagtuturnilyo

LIBRO'T TSESBORD ANG SANGKALAN SA PAGTUTURNILYO

wala nang makitang sangkalan ng patungang tabla

upang pagpantayin ang butas na sadyang nakamarka

para sa bookshelf upang maturnilyuhan talaga

kundi tsesbord at librong isa-isa kong kinuha

maraming salamat sa mga gamit kong nagkalat

na animo'y nagboluntaryong tumulong nga't sukat

diksyunaryo, aklat ng kwento, nobela't alamat

trabaho'y dumali, nag-iisa man akong pangkat

marahil, ginagawa ko'y alam ng mga libro

at ng tsesbord na sa bookshelf sila'y ilalagay ko

upang maging permanenteng tahanan nila ito

kaya tinulungan na ako sa pagtuturnilyo

kayraming karakter na naiisip ang makata

upang maisama sa mga kakathaing akda

salamat sa kanila't pagtulong nila'y dakila

maya-maya lang bookshelf ay mayayari nang sadya

mamayang gabi'y makakatulog silang mahimbing

o habang ako'y himbing, naglalaro sila't gising

bookshelf na tahanan nila'y nanamnaming magaling

pagkat naisalansan sila't di na marurusing

- gregoriovbituinjr.

06.09.2023

* mapapanood ang bidyo sa: https://fb.watch/l2Pctqv_Se/

Pagtuturnilyo ng bookshelf

PAGTUTURNILYO NG BOOKSHELF

bumili ng bookshelf si misis upang may lagayan

ako ng mga aklat na doon isasalansan

upang madaling dalhin ay binaklas sa bilihan

sa bahay, binuo kong muli ang bookshelf na iyan

may padron o pattern sa papel na susundan doon

una munang tinurnilyo ang pinakapundasyon

isusunod ang patungan ng mga libro roon

ay, parang ako'y karpinterong ginagawa iyon

maya-maya lang, buong bookshelf ay matatapos na

basta sundan ang padron sa papel, madali pala

di pa manwal ang screwdriver, pindutin lang siya

at agad magtuturnilyo na siya nang mag-isa

makabagong teknolohiya ngayon ang ginamit

kaya naman aking pulso't kamay ay di sumakit

pagkatapos nito'y iinom ng kapeng mainit

at isalansan ang mga binabasang malimit

- gregoriovbituinjr.

06.09.2023

* mapapanood ang bidyo sa: https://fb.watch/l2yo5BquAz/

Sa sama-samang pagkilos magtatagumpay

SA SAMA-SAMANG PAGKILOS MAGTATAGUMPAY

di ako naghihintay sa sinumang manunubos

na di darating, laksa-laksa ang naghihikahos

na obrero't masang patuloy na binubusabos

katubusan nila'y mula sama-samang pagkilos

sagipin ang uri mula sa pagsasamantala

ng uring kapitalista, elitista, burgesya

mamatay man ako'y may patuloy na mag-aalsa

hangga't may tusong mang-aapi't bulok ang sistema

walang Superman, Batman, Robin, o iisang tao

ang tutubos sa aping uri kundi kolektibo

nilang pagkilos upang pangarap ay ipanalo

maitayo ang asam na lipunang makatao

O, manggagawa't dukha, ngayon ang tamang panahon

upang magkaisang iguhit sa historya ngayon

ang pagbaka't maipagwagi ang lipunang layon

pag watak-watak tayo'y di natin kakamtin iyon

huwag umasa sa manunubos na di darating

na may mahikang lahat tayo'y biglang sasagipin

tanging asahan ay sama-samang pagkilos natin

bilang uri upang makataong sistema'y kamtin

- gregoriovbituinjr.

06.08.2023

Pangarap

PANGARAP

oo, pinangarap ko ring gumanda yaring buhay

ngunit di pansarili kundi panlahatang tunay

uring manggagawa't dukha'y giginhawa ng sabay

dahil bulok na sistema'y nabaon na sa hukay

yaman sa mundo'y aanhin kung mamamatay ka rin

buti nang may pinaglalaban kang prinsipyong angkin

punong-puno man ng sakripisyo'y may adhikain

upang lipunang makatao'y maitayo natin

at pagka gayon, alam mong nasa landas kang wasto

sayang lamang kung mayaman kang lagi sa kasino

sayang ang buhay kung nagdodroga lang o may bisyo

minsan ka lang mabuhay, kaya tumpak na'y gawin mo

aanhin mo ang magandang buhay kung nangmamata

ng dukha, at sa kapwa tao'y nagsasamantala

gusto mong pulos sarap? ay, sige lang, sumige ka

habang kami'y patuloy sa paghanap ng hustisya

ako'y isinilang na di para lang sa sarili

kundi para sa uri't bayan ay makapagsilbi

ako'y aktibistang Spartan na di mapakali

sa pag-iral ng pagsasamantala't pang-aapi

kaya huwag mong hanapin sa akin ang di ako

o ako'y iuugit mo sa nais mong modelo

tanggapin mong aktibista akong taas-kamao

pagkat ako na'y ganyan, ako iyan, iyan ako

- gregoriovbituinjr.

06.08.2023

Mabuhay ang mga migranteng manggagawa!

MABUHAY ANG MGA MIGRANTENG MANGGAGAWA!

tinaguriang bayani dahil nagsakripisyo

pamilya'y iniwanan upang makapagtrabaho

ng kung ilang taon sa malayong bansa dumayo

kahit na ma-homesick ay nagsisikap umasenso

nangibang-bayan na't kulang ang trabaho sa bansa

kayraming nilang nagtrabaho para sa banyaga

sa maraming bayan sa kanluran, timog, hilaga

habang iniwanang tiwangwang ang tigang na lupa

huwag lang sa illegal recruiter ay magpaloko

ibinenta ang kalabaw upang ipambayad mo

sa samutsaring papeles o mga dokumento

dito pa lang, nagsakripisyo na silang totoo

lumipat ng lugar nang makapagtrabaho roon

o kaya'y upang sila'y manirahan na rin doon

magandang bukas ang hinahanap ng mga iyon

kaginhawahan ng pamilya ang kanilang layon

oo, magandang buhay ang malimit sinasabi

na marahil di maranasan sa bansang sarili

kaya ang mga migrante ba'y ating masisisi

kung sa ibang bansa na'y naakit sila't pumirmi

pumirmi nang pansamantala o panghabambuhay

pasiya nila iyang di mapipigilang tunay

O, migrante, kami po'y taospusong nagpupugay!

sana, sakripisyo ninyo'y magbunga ng tagumpay!

- gregoriovbituinjr.

06.07.2023

* litrato mula sa pahayagang Pilipino Star Ngayon, Hulyo 7, 2023, pahina 5

Tarang magkape

TARANG MAGKAPE

kaysarap ng tulog ng nakaraang gabi

kaya paggising ngayong umaga'y nagkape

sa dadaluhang pulong ay magiging busy

upang sa obrero't masa'y makapagsilbi

tarang magkape, kumukulo na ang tubig

SULONG patungo sa gawaing kapitbisig

BANGON at sa anumang problema'y tumindig

KAYA MO 'YAN! sa ating kapwa'y bukambibig

magbahaginan ng kinaharap na isyu

suriin ang lipunan paano tumakbo

at magkaisa sa tinanganang prinsipyo

magsikilos tungong lipunang makatao

pagkunutan ng noo ang ating problema

pag-usapan paano kamtin ang hustisya

at pakikipagkapwa'y bigyan ng halaga

habang mainit ang tubig, magkape muna

- gregoriovbituinjr.

06.07.2023

Ngayong World Environment Day 2023

NGAYONG WORLD ENVIRONMENT DAY 2023

sa harap ng D.E.N.R, walang nagpo-protesta

nang magtungo ako ng ikasampu ng umaga

kaya pala walang imbitasyon akong nakita

dahil kaya administrasyong ito'y naiiba?

di ba katulad ng nakaraang administrasyon

aba'y kabi-kabila ang mga pagkilos noon

sadyang naghanap ako ng masasamahan ngayon

upang maibulalas ang sa diwa'y mga tanong:

bakit ba progreso'y mapanira ng kalikasan?

kaya raw nagmimina ay para sa kaunlaran

kinalbo ang gubat at pinatag ang kabundukan

iyan ba ang development? progreso nga ba iyan?

matindi na ang pananalasa ng microplastic

sa paligid-ligid, na sa laot pa'y nagsumiksik

di sapat ang paggawa ng ekobrik at yosibrik

upang malutas ang suliraning kahindik-hindik

ngayong World Environment Day, ating alalahanin

sa pagkasira ng kalikasan, anong gagawin

meron nang Right to a Healthy Environment ang U.N.

Rights of Nature pa'y dapat ding maitaguyod natin

mabuhay ang mga nangangalagang katutubo

sa kagubatan, kabundukan, upang di maglaho

mabuhay yaong nakikibakang di humihinto

upang kapaligira'y alagaa't mapalago

- gregoriovbituinjr.

06.05.2023