Noong unang panahon

NOONG UNANG PANAHON

noong unang panahon, / may isang pulitiko

na ugali'y magaspang / sa karaniwang tao

kaibang paglilingkod / ang ginagawa nito

tila baga negosyo / ang dapat ay serbisyo

sa presyong limangdaan / ay kanya raw nabili

ang prinsipyo ng dukha't / mga masang botante

tila ba walang paki / sa kanyang sinasabi

pang-uuto pa niya'y / ipinagmamalaki

kaya katiwalian / ay laganap sa bayan

kumpare't negosyante'y / kanyang kinikilingan

negosyo'y naglipana, / walang pangkalusugan

gusali'y nagtayugan, / hubad ang paaralan

mula sa dinastiyang / pulitikal din siya

dating meyor ang ama, / ina'y gobernadora

ang asawa'y may-ari / ng maraming pabrika

habang ang sahod naman / ay kaybabang talaga

bayang ito'y ginawa / nang basahan ng trapo!

sinong dapat sisihin? / yaong masang bumoto?

prinsipyo'y pinagpalit / sa limangdaang piso?

upang sang-araw man lang / dusa'y ibsang totoo?

sa sunod na halalan / ano nang magaganap?

bakit mga tiwali'y / tuloy sa paglaganap?

dapat ang taumbayan / ay talagang mag-usap

baguhin ang sistemang / sa kanila'y pahirap

- gregoriovbituinjr.

09.29.2023    

Tula't tanong

TULA

pag masakit ang ulo ko, lunas dito'y pagtula

pag masakit ang buong kalamnan, ako'y tutula

sa hirap ng kalooban, ang hingahan ko'y tula

pag nais ko ng pahinga, ang pahinga ko'y tula

sa tambak na trabaho, tula na'y aking pahinga

sa pagod kong katawan, tula'y pinakapahinga

kaya ako'y humihingi sa inyo ng pasensya

kung tumula na naman ako sa inyong presensya

TANONG

bakit may taong sinasayang ang buhay sa bisyo

at sa gawaing masasama, di magpakatao

bakit may mga taong nais lang makapanloko

at buhay na'y inilaan sa gawaing ganito

sa paggawa ng mali, sila ba'y napapakali

wala na bang budhing sa kanila'y namamayani

halina't tuklasin natin anong makabubuti

para sa kapwa, panlahatan, di lang pansarili

- gregoriovbituinjr.

09.27.2023

Ang tindig

ANG TINDIG

inalay ko na para sa bayan at kalikasan

para sa katarungan at makataong lipunan

ang sarili, ito'y matagal na pinag-isipan

prinsipyo itong yakap-yakap hanggang kamatayan

ayokong sayangin yaring buhay sa mga bisyo,

sa pagyaman, o pagsasasamantala sa kapwa ko

ayokong sayangin ang buhay sa mga di wasto

ayokong mamuhay sa sistemang di makatao

kumikilos akong tinataguyod ang hustisya

na tanging iniisip ay kapakanan ng masa

simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka

labanan lahat ng uri ng pagsasamantala

sa paglilingkod sa bayan, buhay ko'y nakaugat

walang bisyo kundi sa masa'y maglingkod ng tapat

ganyan lang ako, di pansarili kundi panlahat

sa bawat hakbang, iyan ang laging nadadalumat

- gregoriovbituinjr.

09.27.2023

Alingasngas at aliwaswas

ALINGASNGAS AT ALIWASWAS

ano bang kanilang makakatas

sa mga gawaing panghuhudas

sa bayan? dahil sa yama't lakas?

kaya ba batas ay binubutas?

itaguyod ang lipunang patas

at sa kapwa tao'y pumarehas

labanan ang mga alingasngas

at anumang gawang aliwaswas

- gregoriovbituinjr.

09.25.2023

* alingasngas - kilos o pangyayari na itinuturing na mali at nagsasanhi ng galit ng madla, UP Diksiyonaryong Filipino, p.35

* aliwaswas - katiwalian, UPDF, p.37

Komentula

KOMENTULA

di raw ako masalita

tila tinahi ang dila

madaldal lang daw sa tula

at doon ngawa ng ngawa

sa tula nahahalata

ang damdamin ng makata

anuman ang sapantaha

sa katha sinasariwa

patuloy lang sa pagkatha

ang makatang maglulupa

kay-ingay ng nasa diwa

animo'y rumaragasa

mag-ingay ka pa, makata

ikaw na di masalita

sa toreng garing ma'y wala

kinakatha'y komentula

- gbj/09.23.2023

Kung

KUNG

Kung mayroong katahimikin

Ngunit walang kapayapaan

Ito'y hanggang tainga lang

Di pa sa kalooban.

- gregbituinjr.

09.18.2023

Tatlo na lang

TATLO NA LANG

tatlo na lang, pitong libo na

tiya-tiyaga lang talaga

higit nang dalawang dekada

sa kathang pagbaka't pagsinta

taospusong pasasalamat

kung tula ko'y nakapagmulat

kahit minsang pinupulikat

sa pagnilay sa tabing dagat

talagang ako'y nagpatuloy

sa panahon mang kinakapoy

lalo't sa diwa'y dumadaloy

ang mga paksang di maluoy

narito mang nagmamakata

tigib man ng lumbay at luha

ako'y kakatha ng kakatha

kahit madalas walang-wala

- gregoriovbituinjr.

09.17.2023

Paalala sa dyip

PAALALA SA DYIP

kaylinaw ng paalala

sa dyip na nasakyan agad:

"Barya lang po sa umaga

Pakiabot po ang bayad."

sa isa pa'y nakasulat

katagang "Always be honest!"

na kung iyong madalumat

ay Da Best ka among the rest

paalalang batid natin

kaydaling maunawaan

anong ganda ng layunin

patas at walang dayaan

bakit kailangan nito?

upang walang mag-1-2-3?

at walang basta tatakbo?

at sasakay lang ng libre?

- gregoriovbituinjr.

09.16.2023

Kwento - Pabahay ay Serbisyo, Huwag Gawing Negosyo

PABAHAY AY SERBISYO, HUWAG GAWING NEGOSYO

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Napag-usapan ng magkumpareng Igme at Inggo ang hinggil sa alok ng pamahalaan na pabahay. Sinabatas na kasi ni BBM sa kanyang Executive Order #34 na flagship project ng pamahalaan ang 4PH o Pambansang Pabahay Para sa Pilipino program nitong Hulyo 2023. Agad ding lumabas ang Operations Manual nito.

“Hindi naman pala para sa maralita ang 4PH kundi para sa mga may regular na trabahong may regular na sweldo.” Ito ang bungad ni Igme habang nagkakape sila ni Inggo sa karinderya ni Aling Isay.

“Aba’y nabasa mo na ba ‘yung sinasabing batas?” Tanong ni Inggo.

“Oo, napakaganda nga ng paliwanag dahil ginamit pa ang Saligang Batas, na nagsasabing dapat magkaroon ng disenteng pabahay sa abot kayang halaga ang mga underprivileged at homeless citizen sa mga lungsod at relokasyon. Pinaganda pa nga ang tawag sa mga iskwater - ISF o Informal Settler Families.” Ani Igme. “Subalit pagdating na sa Operations Manual, aba’y hindi pala kasali ang totoong ISF - na iskwater o yung mga underprivileged at homeless citizen. Parang pinaiikot lang nila ang ulo nating mga maralita.”

Napatingin tuloy sa kanila si Aling Isay, na agad sumabad sa usapan. “Matanong ko nga, paano mo naman nasabing hindi pangmaralita iyang bagong programa ng pamahalaan sa pabahay? Balita ko’y magtatayo raw ng parang kondominyum na pabahay para sa mga iskwater.”

“Ang totoo po niyan, Aling Isay, ang tinutukoy na benepisyaryo ng pabahay  sa Operations Manual ay tinatawag na buyer. Hindi na talaga mga iskwater, o yaong vendor, o dumidiskarte lang para mabuhay. Hindi tayo kasali, dahil dapat may regular kang trabahong may regular na sahod. Paano mo mababayaran ang isang libong pisong mahigit kada buwan na pabahay kung ang kinikita mo ay sapat lang para sa pang-araw-araw na pagkain ng pamilya mo? Ang nakasulat nga sa Operations Manual, ang prayoridad ay low-salaried ISF, employees and workers. Diyan pa lang ay makikitang hindi pangmaralita kundi pang may tiyak na buwanang sahod ang pabahay na iyan. Higit milyong pisong pa ang presyo ng maliit na espasyo sa itatayong ilang palapag na gusali.” Ang mahabang paliwanag ni Igme.

“Hindi pala talaga serbisyo sa maralita ang pabahay na iyan kundi negosyo. Hindi kataka-taka dahil dating contractor ng San Jose Builders iyang bagong kalihim ng DHSUD na si Alcuzar.” Pailing-iling si Aling Isay.

“Saan naman sila magtatayo ng pabahay? Baka naman itapon na naman tayo sa malalayong lugar na malayo sa ating mga trabaho? Aba’y talagang giyera-patani na naman iyan pag nagkataon.” Sabi ni Inggo.

Agad namang sumagot si Igme. “Maghahanap ng lupa ang lokal na pamahalaan upang pagtayuan ng pabahay. Ang problema pa, sila ang pipili ng mga benepisyaryo. Kaya kung political dynasty iyan, iyong mga kabig lang nila ang uunahin nila. Dehado na naman ang mga maralitang laging walang boses. Ano pa? Pag hindi ka agad nakabayad, papalitan ka agad-agad ng may kakayahang magbayad. Paano ang mga naihulog mo dati? Talo ang maralita sa negosyong 4PH. Binibilog nila ang ulo natin.”

“Kaya anong dapat nating gawin?” Tanong ni Inggo.

“Dumalo muna tayo sa patawag na pulong ni Ka Tek, ang pangulo ng samahan ng maralita dito sa lugar natin, upang mapag-usapan ang tungkol diyan. Mamayang ikaapat ng hapon, sa tapat ng barungbarong ni Igor, tatalakayin ang 4PH at ang gagawin nating pagkilos sa harap ng tanggapan ng DHSUD  sa susunod na Lunes.” Ani Igme. 

“Sasama ako sa pulong na iyan at makikinig. Pababantayan ko muna kay Bunso itong munti kong karinderya.” Ani Aling Isay.

Hapon. Pumunta sina Igme, Inggo, at Aling Isay sa tapat ng bahay ni Igor, habang naglabas naman ng mga bangko ang mga kapitbahay para sa pulong. Maya-maya, dumating na rin si Ka Tek, na naglabas naman ng manila paper upang pagsulatan. Nagkumustahan muna, saka tinalakay ni Ka Tek ang kanilang pagsusuri sa bagong programang pabahay na 4PH at inilatag ang planong pagkilos sa Lunes sa tanggapan ng DHSUD sa QC.

“Mga kasama, dahil negosyo at hindi serbisyo ang 4PH, ayon sa ating pinaliwanag kanina, may pagkilos tayo sa Lunes, kasama pa ang ibang maralitang dinemolis sa kani-kanilang lugar. Ito ang detalye, kitaan at oras. Dahil isyu naman nating maralita ito, kanya-kanyang pamasahe tayo. Wala kasi tayong pondo para pang-arkila ng sasakyan. Okay ba sa inyo? Ilan ang sasama?” Ani Ka Tek.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Setyembre 1-15, 2023, pahina 18-19.

Mag-ingat sa mapagsamantala!

MAG-INGAT SA MAPAGSAMANTALA!

mag-ingat lagi, bilin ni nanay

sa may trabaho niyang panganay

at baka buwitre'y sumalakay

iniingatang puri'y maluray

karima-rimarim na balita

isang pasahero'y ginahasa

ng rider, sinamantalang sadya

ang babaeng lasing, nanghihina

imbes na ihatid sa tahanan

sa motel dinala ng haragan

ang babaeng di na naingatan

ang puri dahil sa kalasingan

sa gimik nanggaling ang babae

ng madaling araw sa Malate

kaya ingat lagi, mga Ate

at baka malapang ng buwitre

hanap ng babae ay hustisya

sana ito'y kanyang makamtan pa

ito'y malaking aral sa iba

pag-iingat, isipin tuwina

- gregoriovbituinjr.

09.08.2023

* "Babaeng pasahero, ni-rape ng rider", ulat mula sa Pilipino Star Ngayon, Setyembre 8, 2023, pahina 1 at 6

Paglagay sa tahimik sa magulong mundo

PAGLAGAY SA TAHIMIK SA MAGULONG MUNDO

pag lumagay ka sa tahimik, ikinasal

ka na katuwang ang tangi mong minamahal

wala nang barkada, bisyo, babae't sugal

kundi sa pamilya iinog ang pag-iral

nasa tahimik, pulos trabaho't tahanan

si misis man ay lagi kang tinatalakan

sweldo'y laan na sa anak, hapag-kainan,

edukasyon, bayad-utang, kinabukasan

ngunit naiba ang paglagay sa tahimik

nang mauso ang tokhang, mata'y pinatirik

kayraming natakot, iba'y di makaimik

mahal ay biktima ng balang anong bagsik

ang mahal na asawa o anak, tinokbang!

kinatok sa tahanan, naging toktok, bangbang!

nangyari'y walang proseso, basta pinaslang!

sinong mananagot, sino ang mga aswang?

nag-iiba ang kahulugan ng salita

saanmang panaho'y nadarama sa wika

nilagay sa tahimik, pinaslang na sadya

pinatahimik ng walang kaawa-awa

- gregoriovbituinjr.

09.08.2023

20 Haiku hinggil sa typhoon Haikui

20 HAIKU HINGGIL SA TYPHOON HAIKUI

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nananalasa ngayon sa bansa ang bansang Hanna, na ang international name ay Haikui. Sa una kong basa sa Ulat Panahon sa pahayagang Pilipino Star Ngayon, ito'y Haiku, isang anyo ng pagtulang Hapones, na may pantigang 5-7-5. Subalit nang muli kong tingnan, Haikui pala, hindi typhoon Haiku. Gayunpaman, naisipan kong kumatha ng ilang haiku hinggil sa typhoon Haikui.

Ilang pantig ba ang Haikui? Ang pronunciation o pagkabigkas sa bagyong Haikui, ayon sa http://paladinofstorms.net/cyclone/typhoon.html ay Haikui "high-kway". Ibig sabihin, dalawang pantig. Subalit maaari ring tatlong pantig dahil sa titik k.

Kaya pinakinggan ko ang bigkas sa isang balita sa bidyo na https://www.youtube.com/watch?v=ezu0aAxSYsA na may pamagat na Haikui expected to become another typhoon threat - August 29, 2023, binasa ang Haikui na haykuwi. Tatlong pantig.

Dahil may titik k, kaya ipinagpalagay ko nang tatlong pantig pati ang naunang saliksik na "high-kway. Narito ang ilang haiku na kinatha ko hinggil sa bagyong Haikui.

1

bagyong Haikui

ay kaylakas na bagyo

mag-ingat tayo

2

ang ibong gala

sa bagyo'y basang-basa

tila tulala

3

ingat sa ihi

ng daga pag nagbaha

lestospirosis

4

dyip ay tumirik

at pasahero'y siksik

sa baha't trapik

5

di pala haiku

kundi bagyong Haikui

ang pagkasabi

6

pinagmamasdan

ko ang bahang lansangan

kaligaligan?

7

ang bagyong Hanna

na Haikui rin pala

nananalasa

8

dumapong ibon

sa kawad ng kuryente

sa bagyo'y ginaw

9

mapapakain

sana ang mga anak

kahit may unos

10

pag nadisgrasya

ka sa manhole na bukas

sinong sisihin?

11

sa botang butas

pag nilusong sa baha

ay, alipunga

12

papasok pa rin

sa trabaho, baha man

nang makabale

13

hawakang husay

iyang payong mong taglay

baka matangay

14

kaygandang dilag

ang kasabay sa baha

puso'y pumitlag

15

pulos basura

sa kalye'y naglipana

anod ng baha

16

bubong na butas

aba'y tagas ng tagas

sinong gagawa

17

kayraming plastik

na nagbara sa kanal

walang magawa?

18

basa ng dyaryo

o makinig ng radyo

kapag may bagyo

19

tagas na tubig

ay ipunin sa timba

pang-inidoro

20

kapag may unos

mabuti't may PAGASA

makapaghanda

09.04.2023

Ingatan, huwag ibagsak

INGATAN, HUWAG IBAGSAK

"Fragile, Handle With Care" ang katumbas

nang sa isang kahon ay kalatas

paalala, baka babasagin

ang nasa kahon nilang dadalhin

pinaalam sa sariling wika

pag sa wikang dayo'y di unawa

naisip pang itatak sa kahon

ah, kayhusay ng ganitong layon

bilin: Ingatan, Huwag Ibagsak

sa himpapawid man o sa lubak

pag may basag, di mapapakali

kaya pakaingatang mabuti

salamat sa pagpapaalala

sa puso'y may ginhawang nadama

kahon na'y naingatang malugod

wikang sarili pa'y nataguyod

- gregoriovbituinjr.

09.03.2023

Bakbak-tahong

BAKBAK-TAHONG

mas mabigat pa sa ningas-kugon
ang tinatawag na bakbak-tahong
trabaho ka ng trabaho ngunit
walang nangyayari, aba'y bakit?

gumagawa'y walang natatapos?
walang nayari, parang busabos?
ginagawa mong paulit-ulit
pala'y walang resulta, kaysakit!

kung may ugali kang bakbak-tahong
aba, ikaw ay di sumusulong
kumbaga sa barkong nakalutang
gawaing ito'y tiktik-kalawang

tiyaking ginawa'y may resulta
kung wala, panaho'y naaksaya
para kang tumatandang paurong
kung naging gawi mo'y bakbak-tahong

- gregoriovbituinjr.
09.02.2023

* bakbak-tahong - trabaho ng trabaho ngunit walang natatapos 

o nayayari, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, p.109

Sa dalawang magigiting

SA DALAWANG MAGITING

taospuso pong pakikiramay

sa pamilya ng mga namatay

isa'y kilalang mamamahayag

isa'y mahusay na manggagawa

sumikat noon si Mike Enriquez

sa kanyang pagsisilbi sa bayan

sa Imbestigador maririnig:

"Hindi namin kayo tatantanan"

kilala rin namin si Efren Cas

organisador ng manggagawa

na pangarap ay lipunang patas

at lipunang makataong sadya

isa'y sikat na mamamahayag

kilala sa radyo't telebisyon

ang isa'y magaling na kasama

at kilala sa maraming unyon

inalay ninyo ang inyong buhay

para sa kagalingan ng tanan

sa inyong dalawa'y pagpupugay

salamat sa ambag n'yo sa bayan

- gregoriovbituinjr.

09.01.2023