Martes, Nobyembre 29, 2022

Kwento - Ang Awiting Manggagawa, Awit sa Klima, at Teatro Pabrika

ANG TULANG MANGGAGAWA, AWIT SA KLIMA, AT TEATRO PABRIKA
Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nang magkita kami ng ilang kasama sa grupong Teatro Pabrika nitong Nobyembre 23 sa unang araw pa lang ng Ikatlong Pambansang Kongreso ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ) ay ibinalita ko agad sa kanila na sayang at wala sila sa dinaluhan kong kauna-unahang National Poetry Day o Pambansang Araw ng Pagtula na ginanap sa Metropolitan Theatre. Hindi raw naman nila alam, at kung alam nila’y baka hindi sila pumunta dahil walang imbitasyon sa kanila upang kumanta.

Tama naman. Ang National Poetry Day, Nobyembre 22, ay itinaon sa kaarawan ng unang Hari ng Balagtasan na si Jose Corazon de Jesus, na kilala ring Huseng Batute. Narinig ko na kasi nang inawit ng mga taga-Teatro Pabrika ang isang tula ni Batute na pinamagatang Manggagawa. Anong ganda ng kanilang awiting iyon. Makabagbag-damdamin. Narito ang tula:

Bawat palo ng martilyo / sa bakal mong pinapanday
alipatong nagtilamsik, / alitaptap sa kadimlan;
mga apoy ng pawis mong / sa Bakal ay kumikinang
tandang ikaw ang may gawa / nitong buong Santinakpan
Nang tipakin mo ang bato / ay natayo ang katedral,
nang pukpukin mo ang tanso / ay umugong ang batingaw
nang lutuin mo ang pilak / ang salapi ay lumitaw,
si Puhunan ay gawa mo / kaya ngayo'y nagyayabang.
Kung may ilaw na kumisap / ay ilaw ng iyong tadyang,
kung may gusaling naangat, / tandang ikaw ang pumasan
mula sa duyan ng bata / ay kamay mo ang gumalaw
hanggang hukay ay gawa mo / ang kurus na nakalagay.
Kaya ikaw ay marapat / dakilain at itanghal
pagkat ikaw ang yumari / nitong buong Kabihasnan.
Bawat patak ng pawis mo'y / yumayari ka ng dangal
dinadala mo ang lahi / sa luklukan ng tagumpay.
Mabuhay ka ng buhay na / walang wakas, walang hanggan,
at hihinto ang pag-ikot / nitong mundo pag namatay.

Sinabi ni Erwin Cuenca na nilagyan nila ng tono ang tulang ito bilang bahagi ng pagsasanay nila noon sa PETA (Philippine Educational Theater Association). Kung mapapansin natin, labing-anim na pantig bawat taludtod, at may sesura o hati sa ikawalo. Sa ikalabindalawang taludtod, ang salitang “kurus” ay iyon mismo ang orihinal, hindi krus, kaya sukat na sukat sa tula. 

Kahit iyon ay Pambansang Araw ng Pagtula, marami rin ang naghandog ng awitin, tulad ng dalawang anak ni Prof. Michael Coroza, na sina Miko at Haraya, na inawit ang dalawang tula ni Huseng Batute.

Maya-maya, tinawag na ang Teatro Pabrika, kasama ang Soulful Band nina Erwin Puhawan, at ang bandang Apolonio Samson, upang awitin ang isang kanta hinggil sa Climate Justice. Pinakita muna ang bersyong Ingles sa tonong “Bella Ciao” na orihinal na awiting Cubano, at inawit naman nila ang bersyong Pinoy nito. Pinakinggan ko ang awit at halos ganito ang liriko. Pasensya na kung hindi ko nakuha lahat.

Tayo nang gumising, mga mata'y imulat
Tayo nang tumulak at kumilos na, ngayon na
Adhika natin, magandang bukas
Ito na ang ating simula, ngayon na, ngayon na
Hustisyang pangklima, ngayon na, ngayon na
Ang ating mundo ay may problema
Solusyon ay iparte, ngayon na, ngayon na
Pagpalain, magandang bukas, ito ang ating simula
Hustisyang pangklima, ngayon na, ngayon na
Walang hustisya para sa klima kung sistema'y di babaguhin, kilos na
Nagnanais ng magandang bukas
Ito ang ating simula, ngayon na, ngayon na

Ilang taon na rin ang nakararaan nang makakita ako ng unang album ng Teatro Pabrika, ang Haranang Bayan, na talagang madarama mo ang pagtimo sa puso’t diwa ng mga awit, lalo na ang Lipunang Makatao. Sana’y magrekrut pa sila ng mga bagong dugo upang magpatuloy ang Teatro Pabrika.

Maraming salamat sa inyo, mga kasama sa Teatro Pabrika, na patuloy pa rin ang paglilingkod sa bayan at sa uring manggagawa, sa inyong mga makabagbag-damdaming awitin. Sana, sa ikalawang National Poetry Day na gaganapin muli sa MET sa 2023 ay maimbitahan kayo upang iparinig sa madla, lalo na sa sektor ng panitikan, tulad ng mga makata, ang pag-awit ninyo ng akdang Manggagawa ni Jose Corazon de Jesus. Naroon din sa aktibidad na iyon, noong 11.22.22 ang dalawang pambansang alagad ng sining para sa panitikan, sina Virgilio S. Almario at Gemino H. Abad.

Magkita-kita tayo sa MET sa Nobyembre 22, 2023 nang marinig ng madla ang pag-awit ninyo ng Manggagawa ni Huseng Batute. Kita-kits!

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2022, pahina 18-19.

Lunes, Nobyembre 28, 2022

Imbestigahan ang sabwatan

IMBESTIGAHAN ANG SABWATAN

doon sa tanggapan ng Kagawaran ng Paggawa
ay nagsikilos ang mga babaeng manggagawa
imbestigahan ang sabwatan ng mga kuhila
kaya nagsara ang pabrikang pinasukang sadya

huwad na pagsasara'y isyu nila't panawagan
upang ang may kagagawan niyon ay matalupan
upang sila nama'y bayaran o ibalik naman
upang hibik nilang hustisya'y kanilang makamtan

hibik ng manggagawa sana'y dinggin mo, O, DOLE 
maging patas sa desisyon, at talagang magsilbi
sa mga maliliit, sa manggagawang inapi
at di sa mga kuhila't dupang na negosyante

taasnoong pagpupugay sa mga nagsikilos
na babaeng obrerong ayaw sa pambubusabos
ng sistemang sa kabulukan ay talagang puspos
tuloy ang laban! nawa'y magtagumpay kayong lubos!

- gregoriovbituinjr.
11.28.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa pagkilos sa 
harap ng DOLE sa Intramuros, Maynila, 11.21.2022

Kalusugan at Kalikasan

KALUSUGAN AT KALIKASAN

i.

sa isang kaha ng sigarilyo
ay nakasulat: Kanser sa suso
sanhi raw ng pagyoyosi ito

tingni, mayroon pang "quit smoking"
sa pabalat na payo sa atin
ng mismong nagma-manufacturing?

ang gumagawa nga ba ng yosi
sa kalusugan nati'y may paki?
kung meron, di sila mabibili

kaya sa pabalat ay di akma
ang inilagay nilang salita
pagkat di na bibilhin ang gawa

ii.

ang pagyoyosi'y sariling pasya
kahit na makaltasan ang bulsa
kaya ba hayaan na lang sila?

huwag ka lang dumikit sa usok
ng yosi at dapat mong maarok
may epekto ang secondhand smoke

paki ko'y hinggil sa kalikasan
upos ba'y saan pagtatapunan
na sa dagat ay naglulutangan

kung nararapat, gawing yosibrik
na tulad ng sistemang ekobrik
iligtas ang mundo yaring hibik

- gregoriovbituinjr.
11.27.2022

Disenyo

DISENYO

nang gumapang sa lusak
ang mga hinahamak
may dugong nagsipatak
at ang nana'y nagnaknak

sa gubat na mapanglaw
tila ba may gumalaw
mula sa balintataw
ang nakita'y halimaw

subalit malikmata
ang lahat kong nakita
isip ay nagambala
yaring puso'y nangamba

kailan matatapos?
yaong pambubusabos?
pag masa ba'y kumilos?
nang bayan ay matubos?

sistema'y may disenyo
tulad ng arkitekto
kapara'y inhinyero
nasa ko'y pagbabago

ang disenyo'y baguhin
ang kwadrado'y bilugin
ang masa'y pakilusin
ang sistema'y kalusin

- gregoriovbituinjr.
11.27.2022

Linggo, Nobyembre 27, 2022

Sahod Itaas, Presyo Ibaba!

SAHOD ITAAS, PRESYO IBABA!

kaytagal na ng panawagan
ng manggagawa't mamamayan
sa kapitalistang lipunan
ngunit sila ba'y pinakinggan?

Sahod Itaas! Presyo Ibaba!

ngunit may napala ba tayo
sa animo'y binging gobyerno
minsan lang tumaas ang sweldo
nang pinaglaban ng obrero

Sahod Itaas! Presyo Ibaba!

presyo ng bigas ba'y bumaba
o pagtaas ay mas higit nga
gasolina nga ba'y bumaba
o sirit ng presyo'y palala

Sahod Itaas! Presyo Ibaba!

ang matupad ito'y kailan?
dinggin kaya ang kahilingan?
ngunit tayo'y magpatuloy lang
may nagagawa ang paglaban!

- gregoriovbituinjr.
11.27.2022

Sabado, Nobyembre 26, 2022

Nobyembre

NOBYEMBRE

samutsari yaong kaganapan ngayong Nobyembre
birthday nina Itay, pamangkin, utol kong babae
at ng isa ko pang utol na naroon sa Davao
na kaytagal nang di nakita't ako'y namamanglaw

kaarawan din ng unang Hari ng Balagtasan
ngalan ay Huseng Batute, idolo sa tulaan
kung saan National Poetry Day ay idinaos
sa mismong kaarawan niyang Nobyembre Beynte Dos

sentenaryo ngayong taon ng magasing Liwayway
na ngayong Nobyembre rin pinagpupugayang tunay
sa dakilang magasing ito naman nalathala
ang laksa-laksang nobela, sanaysay, kwento't tula

O, Nobyembre, sa buhay namin ay mahalaga ka
upang magdiwang, gumunita, kumatha't magsaya

- gregoriovbituinjr.
11.26.2022

Sa lansangan

SA LANSANGAN

di ko matanaw ang nasa kabila
naroon kaya ang mga dakila
anumang pasakit ba'y naiinda
pagkat sa harap ng problema'y handa

subalit hindi, kayraming kuhila
ang nasa tuktok, tila pinagpala
nagsasamantala sa manggagawa
kontraktwal na nga, sahod pa'y kaybaba

habang naroroong nakatulala
maaliwalas pa rin yaring mukha
toreng garing man ay wala sa lupa
mistula pa ring di kaawa-awa

patuloy sa pagwawala ang siga
sa bangketa ng mga walang-wala
nagbabakasakaling may mapala
sa iaabot ng takot na madla

- gregoriovbituinjr.
11.26.2022

Biyernes, Nobyembre 25, 2022

Stop VAWC, Now!

STOP VAWC, NOW!

O, itigil na ang karahasan
sa mga bata't kababaihan
igalang ang mga karapatan
patungong hustisyang panlipunan

kalahati ng sangkatauhan
ang laksa-laksang kababaihan
galing tayo sa sinapupunan
ng babae, maging sino ka man

mga bata ang kinabukasan
nitong daigdig nating tahanan
kaya sila'y dapat alagaan
at ilayo sa kapahamakan

Stop VAWC! yaring panawagan
na dapat nating maunawaan
patagusin sa puso't isipan
prinsipyong huwag kakaligtaan

- gregoriovbituinjr.
11.25.2022

* VAWC - Violence Against Women and Children

Huwebes, Nobyembre 24, 2022

Panlahatan

PANLAHATAN

iwi kong layon ay panlahatan
at di pansariling pakinabang
ganyan hinubog ang katauhan
kung bakit ako'y ganito't ganyan

bakit sarili'y wala sa isip
kung sarili ko'y di halukipkip
kundi pambayan ang nalilirip
na sa puso'y walang kahulilip

kaginhawahan para sa lahat
kapwa tao, kauri, kabalat
di sa ilan, di sa mga bundat
oo, sa ganyan ako namulat

pakikibaka'y sadyang gagawin
nang panlipunang hustisya'y kamtin
iyan ang sa buhay ko'y mithiin
at diyan mo ako kilalanin

- gregoriovbituinjr.
11.24.2022

Bakas

BAKAS

may kurot sa dibdib sa gaya naming maralita
na namumuhay ng marangal ngunit sinusumpa
may kirot sa puso't tinuturing na hampaslupa
kaya dignidad nami'y pinagtatanggol na lubha

kaya maging aktibista'y taospusong niyakap
dahil tulad ninuman, kami rin ay nangangarap
ng maunlad na buhay na di pansariling ganap
kundi pangkalahatan, ang lahat ay nililingap

isinasabuhay ang panuntunang aktibista
simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka
kamtin ang karapatan at panlipunang hustisya
pakikipagkapwa't paglilingkod sa uri't masa

patuloy na pupunahin ang mga kabulukan
kapalpakan at katiwalia'y nilalabanan
di lang pulos dayuhan kundi tusong kababayan
lalo ang lingkod bayang di nagsisilbi sa bayan 

sinusundan namin ay bakas ng mga bayani
na binabaka'y pagsasamantala't pang-aapi
ang tungkulin ko'y para sa bayan, di pansarili
alay ang buhay para sa tao; tayo, di kami

- gregoriovbituinjr.
11.24.2022

Miyerkules, Nobyembre 23, 2022

Ipagtanggol ang karapatan ng paggawa

IPAGTANGGOL ANG KARAPATAN NG PAGGAWA

nang mabatid ang pagkilos ng uring manggagawa
doon sa tanggapan ng Kagawaran ng Paggawa
agad kaming nakiisa't nakibaka ring sadya
upang karapatan nila'y ipagtanggol ngang lubha

dahil sila ang lumikha ng ating ekonomya
walang pag-unlad sa ating bayan kung wala sila
silang nagpapatakbo ng makina sa pabrika
lumilikha ng produkto, ngayo'y nakikibaka

di munting mangangalakal ang kanilang kalaban
kundi internasyunal na kumpanyang anong yaman
limpak-limpak na ang tubo, sagad sa kabundatan
nais pa ngang mag-ekspansyon sa buong daigdigan

di pa mapagbigyan ang hinihingi ng obrero
ayon sa Konstitusyon, makabubuhay na sweldo
living wage, hindi minimum wage, sadyang makatao
ngunit barat na sweldo'y likas sa kapitalismo

baka tatalunin sila ng kumpanyang karibal
na tulad din nila'y korporasyong multinasyunal
kung di babaratin ang manggagawa, sila'y hangal
ayaw magpakatao ng kapitalistang banal

kaya dapat manggagawa'y patuloy na kumilos
wakasan ang sistemang mapangyurak sa hikahos
walang dangal sa kapitalismong mapambusabos
bulok na sistema'y dapat nang tuluyang matapos

- gregoriovbituinjr.
11.23.2022

* kuha ng makatang gala sa pagkilos ng mga manggagawa sa harap ng DOLE, 11.21.2022

May pag-asa pa

MAY PAG-ASA PA

may pag-asa pa bang mabago ang sistema
kung wala, bakit sa mundo'y naririto pa
mayroong pag-asa kaya nakikibaka
dito na lang kumakapit, tatanggalin pa?

hindi ba't may kasabihan ang matatanda
na hangga't may buhay, may pag-asa, di ba nga?
magsikap lang, pag may tiyaga, may nilaga
sa patuloy na pagkilos, may mapapala

hangga't may nangangarap ng laya ng bayan
mula pangil ng kapitalismo't gahaman
sa patalim man o pag-asa manghawakan
araw ay sumisikat pa rin sa silangan

kaya halina't magpatuloy sa pagkilos
laban sa kaapihan at pambubusabos
laban sa pagsasamantala ng malignos
na bundat na sa tubo'y di pa makaraos

- gregoriovbituinjr.
11.23.2022

Pagtangkilik

PAGTANGKILIK

patuloy lang basahin ang pahayagan ng dukha
na di lang dyaryo kundi produkto ng dugo't luha
binabalita ang nangyayari sa maralita
sinasalaysay ang saysay ng buhay nila't diwa

nakikibaka para sa karapatang pantao
pulos diskarte man, walang permanenteng trabaho
walang sahod, nagtitinda lang sa bangketa't kanto
subalit namumuhay ng marangal, di perwisyo

nakatira sa pinagtagpi-tagping barungbarong
o sa tabing ilog, tabing riles, o sa danger zone
ang iba nama'y sa himlayan ng mga kabaong
o kaya'y nakikiiskwat sa tabing subdibisyon

Taliba ng Maralita'y saksi sa laban nila
simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka
mabuhay kayong dukha, kumilos ng sama-sama
sa pagtangkilik sa Taliba, salamat talaga!

- gregoriovbituinjr.
11.23.2022

* ang Taliba ng Maralita ang opisyal na pahayagan ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML)

Martes, Nobyembre 22, 2022

Sa kaarawan ni Huseng Batute

SA KAARAWAN NI HUSENG BATUTE

taospuso kaming nagpupugay
sa iyo, Batute, isang tagay
tanging masasabi naming tunay
sa iyo'y mabuhay ka, mabuhay!

ang una raw nalimbag mong tula'y
pinamagatang Pangungulila
na sinulat mo nang batang-bata
sa dyaryong Ang Mithi nalathala

makatang pumuna sa lipunan
nang tayo'y sakop pa ng dayuhan
tinula ang mithing kalayaan
naging hari pa ng Balagtasan

ang puso mo pala nang mamatay
sa isang museyo raw binigay
sa kalaunan ito'y nilagay
sa libingan ng mahal mong nanay

O, makatang Batuteng dakila
kami sa tula mo'y hangang-hanga
dahil sa matatalim na diwa
lalo ang paghahangad ng laya

- gregoriovbituinjr.
11.22.2022

* litratong kuha ng makatang gala nang siya'y dumalo sa unang National Poetry Day na ginanap sa Manila Metropolitan Theater, 11.22.2022    

Sa Rali ng Paggawa

SA RALI NG PAGGAWA

naroon akong sa kanila'y nakiisa
bilang isang dating obrero sa pabrika
panawagan nila'y tunay kong nadarama
na tagos sa diwa, puso ko't kaluluwa

machine operator noon ng tatlong taon
nang maisabatas ang kontraktwalisasyon
nang kabataan pa't di na naglilimayon
nang panahong sa buhay ay maraming kwestyon

oo, kayrami naming lumahok sa rali
upang manawagan sa tanggapan ng DOLE
sa kapitalista ba sila nagsisilbi?
o dapat sa manggagawang sinasalbahe?

tingnan mo ang kayraming nilatag na isyu
kontraktwalisasyon, maitaas ang sweldo
ang tanggalan sa pabrika, kayraming kaso
pati na karapatan ng unyonisado

tila ang paggawa'y dinaanan ng sigwa
sa batas niring kapitalismong kuhila
minimithi'y kamtin sana ng manggagawa
parusa ang sa kanila'y nagwalanghiya

- gregoriovbituinjr.
11.22.2022

Lunes, Nobyembre 21, 2022

Hoy, kapitalista, magbayad ka!

HOY, KAPITALISTA, MAGBAYAD KA!

ang sulat sa plakard, "Trabaho, Hindi Bayad"
basahin mo, mabilis ang bigkas sa "Bayad"

kung mabagal ang bigkas, pinapipili ka
kung trabaho o bayad, alin sa dalawa

ngunit mabilis ang bigkas, naunawaan
ang trabaho ng obrero'y di binayaran

hindi makatarungan ang kapitalista
tanging hinihingi ng obrero'y hustisya

kaya panawagan ng mga manggagawa
bayaran ang trabaho't bayaran ng tama!

sa kapitalista, hoy, magbayad ka naman!
obligasyon sa obrero'y huwag takbuhan

pinagtrabaho sila, kaya magbayad ka!
at kung di ka magbabayad, magbabayad ka!

- gregoriovbituinjr.
11.21.2022

* Litratong kuha ng makatang gala sa pagkilos ng mga manggagawa sa DOLE, 11.21.2022

Ang Diyos ng Kapital

ANG DIYOS NG KAPITAL

ang kapitalista'y nagpapadasal
habang manggagawa nila'y kontraktwal
tila ba siya'y nagpapakabanal
habang manggagawa nila'y kontraktwal

limpak ang tubo ng mangangalakal
ngunit manggagawa pa ri'y kontraktwal
bilyon-bilyon ang tubong kinakamal
ngunit manggagawa pa ri'y kontraktwal

sa pabrika'y malimit magpamisa
upang umunlad pa raw ang kumpanya
ngunit doon sa loob ng pabrika
sa manggagawa'y mapagsamantala

lakas-paggawa'y di bayarang tama
sa trabaho'y lampas sa oras pa nga
lakas ng manggagawa'y pigang-piga
subalit sahod pa'y sadyang kaybaba

ganyan ang pagpapakatao't asal
ng mga kapitalistang marangal
ayaw pang iregular ang kontraktwal
obrero ma'y nagtrabahong kaytagal

binawi lang daw ng mangangalakal
ang mga ginastos nila't kapital
kahit manggagawa nila'y kontraktwal
maregular ito'y di itatanghal

- gregoriovbituinjr.
11.21.2022

Linggo, Nobyembre 20, 2022

Manggagawa

MANGGAGAWA

manggagawang sagad na sa trabaho
subalit kaybaba naman ng sweldo
tila sa paggawa'y naaabuso
tila aliping inaagrabyado

bakit ba napagsasamantalahan?
ang mga obrerong tigib kaapihan
ng mga kapitalistang gahaman
dahil di magkaisa't nalamangan?

sa kapital ba'y may utang na loob
dahil nagkatrabaho kaya subsob
sa pabrika't sa init ay nasuob
wala nang pahinga't nasusubasob

ingat, manggagawa, magkapitbisig
upang may mapala't huwag magpalupig
ipakita yaong prinsipyo't tindig
lalo't daming pinakakaing bibig

pamilya at kapitalistang bundat
ang binubuhay habang binabarat
ang natatanggap na sweldong di sapat
ah, manggagawa'y dapat pang mamulat

- gregoriovbituinjr.
11.20.2022

Biyernes, Nobyembre 18, 2022

Green Energy

GREEN ENERGY

ang Climate Strike ay katatapos lang
na anong titindi ng panawagan
dagdag one point five degree kainitan
ay huwag abutin ng daigdigan

fossil fuel at coal ay itigil na
maging ang liquified natural gas pa
tayo'y mag-renewable energy na
upang sagipin ang tanging planeta

ang korporasyon at kapitalismo
yaong sumisira sa tanging mundo
laging mina doon at mina dito
ang gubat at bundok pa'y kinakalbo

para sa laksang tubong makakamal
ay walang pakialam ang kapital
mahalaga'y tubo ng tuso't hangal
mundo't kinabukasa'y binubuwal

mensahe ng Climate Strike ay dinggin
planetang ito'y ipagtanggol natin
planetang tahanan ng anak natin
planetang pangalagaan na natin

sa COP 27, aming mensahe:
gawin ang sa mundo'y makabubuti
No to False Solutions! ang aming sabi
tara sa renewable Green Energy!

Loss and Damage at Climate Debt, bayaran!
sistemang bulok na'y dapat palitan!
sistemang kapitalismo'y wakasan!
tangi nating planeta'y alagaan!

- gregoriovbituinjr.
11.18.2022

* litrato mula sa app game sa internet

Martes, Nobyembre 15, 2022

Pindot mo, hinto ko

PINDOT MO, HINTO KO

simpleng bilin ng tsuper
ang "Pindot Mo, Hinto Ko"
nasusulat sa banner
para sa pasahero

huwag lang kalimutang
pamasahe'y ibigay
pagkat sa pupuntahan
ay hinatid kang tunay

di ba sapat ang "para"?
kaya iyon ginawa
pindot lang ay sapat na?
at titigil nang sadya

isang bagong pakulo?
o kaya'y nabibingi?
pindot lang at hihinto
kahit di na magsabi

- gregoriovbituinjr.
11.15.2022

Lunes, Nobyembre 14, 2022

Kwento - Redtagging


REDTAGGING
Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

“Hoy, alam n’yo ba na na-redtag daw si Mang Gusting, kaya hindi niya alam ang gagawin. Kaya nagpapahanap ng abogado upang ipagtanggol ang kanyang sarili.” Agad na balita ni Mang Igme.

“Nakupo,” ang tugon ni Aling Ligaya. “Mahirap iyan, alam n’yo naman na pag na-redtag ka ay para na ring may nakatutok na bala sa ulo mo. Pagbibintangan ka nang komunista, at baka likidahin ka na rin ng mga terorista, ‘yun bang mahilig sa tokhang. Lagot siya sa mga asong ulol na naglalaway sa gatilyo. Sana’y mag-ingat si Mang Gusting.” Dating unyonista si Mang Gusting at ngayon ay lider maralita.

“Tama po kayo, pagkat mura na lang ang buhay ngayon. Di ba’t nung nakaraang administrasyon ay libu-libo ang natokhang, na pinatay nang walang kalaban-laban, at sinasabing nanlaban daw kaya pinatay. Hay, naku! Lalo na iyang redtagging na iyan. Nakakatakot!” sabi ni Mang Kulot.

“Kaya anong maipapayo natin kay Mang Gusting?” ani Mang Igme.

“Aba’y kausapin natin si Attorney kung anong dapat gawin. Aba’y nakakaawa naman ang ating kasamahan kung ganyang sa araw-araw na lang ay kinakabahan dahil sa maling paratang sa kanya,” dugtong naman ni Aling Ligaya. “Iyan lang sa ngayon ang ating magagawa.”

Kaya kinausap nila si Mang Gusting upang pumunta kay Attorney. “Ano kaya kung samahan ka namin upang matiyak namin na makakausap mo siya? Aba’y kaligtasan mo na ang nakasalalay dito. Baka isang araw ay matagpuan kang nakahandusay na lang sa kalye at may tama ng bala.” 

“Mga siraulo ang nangre-redtag na iyon. Mga naglalaway sa dugo. Akala’y kabayanihan ang kanilang ginagawa para sa bayan kundi pagiging salot at kawalanghiyaan!” ang himutok ni Mang Gusting.

“Naririyan na iyan,” sabi ng kanyang asawang si Aling Luningning, “di na panahon ng paghihimutok ngayon kundi ng pagtatanggol sa ating karangalan. Harapin natin iyan, mahal ko. Dahil kung di natin haharapin iyan ay baka mamihasa ang mga damuho at marami pang mabiktima!”

Buong puso ang suporta ng kanyang asawa. “Batid natin ang ating mga karapatan. Ang nais nila’y patahimikin ka sa pagtatanggol sa mga karapatang iyan. Mga karapatang matagal nang ipinaglaban ng ating mga ninuno upang lumaya tayo sa kamay ng mga halimaw na dayuhan at tusong mangangalakal. Ngayon ka pa ba susuko? Huwag. Lalaban tayo!”

Kaya nagplano na silang tumungo para makipag-usap kay Attorney upang hingan ng payo. Sinabihan silang kumuha ng ebidensya na ilalabas upang may patunay kung paano siya na-redtag, at iyon ang ipi-presenta sa mungkahing presscon. “Nais nating mabulgar at mapanagot ang mga gumagawa ng ganyang krimen. Isang krimen na ang pananakot na iyan, ang pangre-redtag na iyan, na maaaring magresulta ng hindi magandang pangyayari, o kaya’y kamatayan.” Ito ang payo ni Attorney.

Kaya nang makakuha sila ng footage ng bidyo kung saan binanggit ang pangalan ni Mang Gusting, iyon na ang gagamitin nilang ebidensya upang makasuhan ang mga nangre-redtag sa kanya. “Si Mang Gusting ay kasapi ng armadong grupong CPP-NPA kaya siya’y terorista!” ang sabi sa bidyo.

“Matagal ka nang aktibista, Gusting, mula noong ating kabataan. Alam kong ipinaglalaban lang natin ang malayang karapatan na magpahayag, magsalita, mag-organisa, hustisya sa mga api’t pinagsasamantalahan, tulad din ng ipinaglaban noon ng Katipunan. Kaya alam kong hindi mo isusuko nang basta na lang ang prinsipyo mo sa mga halimaw na nangre-redtag at nais magpatahimik sa iyo. Huwag kang susuko, mahal ko.”

Sa araw ng presscon ay sinabi ni Attorney, “Hindi mali ang maging aktibista. Kaya may aktibista tulad ni Mang Gusting ay dahil may mali.” 

At ipinahayag naman ni Mang Gusting, “Tayo ay nasa isang malayang bansa, na ginagarantiyahan ng ating Konstitusyon ang mga karapatan natin bilang malayang tao, bilang mamamayan, at kahit bilang aktibista, dahil mismong mga demokratikong karapatan natin ay nakaukit sa mga pandaigdigang kasunduan tulad ng Universal Declaration of Human Rights, International Covenant on Civil and Political Rights, at mismong Bill of Rights sa ating Konstitusyon. Walang labag sa ginagawa naming pagtatanggol sa karapatan ng mga manggagawa’t maralita. Wala kaming armas kundi ang aming paninindigan. Hindi kami papayag na sirain lamang ng mga halimaw na iyon ang aming dignidad at karapatang matagal na naming ipinaglalaban. Ang salot na pangre-redtag ang isang patunay kung bakit dapat baguhin na ang bulok na sistema!”

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2022, pahina 18-19.

Stop VAWC

STOP VAWC

Stop VAWC o Violence Against Women and Children!
kaming mga lalaki'y ito rin ang hiyaw namin
mga babae't bata'y huwag saktan o apihin
dangal nila'y respetuhin, sila'y pakamahalin

si misis nga, mag-away man kami'y di sinasaktan
pagkat siya'y tulad ng ina kong dapat igalang
lalo na't ako'y isang aktibista sa lansangan
kaya lumaking may paggalang sa kababaihan

babae ang kalahati ng buong mundo, di ba?
bawat tao'y nagmula sa sinapupunan nila
pakatandaang may karapatan ang bawat isa
ina, anak, manggagawa, dukha, sinuman sila

di rin dapat saktan ang mga bata, lalo't anak
pag lumaking may sindak, sila rin ay maninindak
alagaan sila't huwag hayaang mapahamak
ang misyon: Stop VAWC ay gawin nating palasak

- gregoriovbituinjr.
10.14.2022

* tulang ito'y inihanda para sa Nobyembre 20 - World Children's Day at Nobyembre 25 - International Day for the Elimination of Violence Against Women

Sabado, Nobyembre 12, 2022

Bike lane

BIKE LANE

sabi nila, maganda para sa planeta,
mamamayan at kita ang magbisikleta
lalo na't papatindi ang init ng klima

landas daw iyon sa mabuting kalusugan
walang ambag na usok sa kapaligiran
walang polusyon sa hangin at kalikasan

ating pansinin, ang bike lane kung makikita
nasa bangketa o kaya'y tabing bangketa
malinaw, di pangmotor kundi pangsiklista

may sariling daanan, di pasingit-singit
upang nagbibisikleta'y di makalawit
ng apat na gulong na takbo'y malulupit

maraming salamat sa itinayong bike lane
kaligtasan ng siklista'y nabigyang pansin
at ngayon, bike ay pag-iipunan ko na rin

- gregoriovbituinjr.
11.12.2022

Biyernes, Nobyembre 11, 2022

Resibo

RESIBO

dapat nga talagang may katunayan
na serbisyo't binili'y binayaran
upang mayroon kang ipaglalaban
sakali mang may mangyaring anuman

upa sa bahay, bayad sa kuryente,
tubig, bigas, o anumang binili
o sumakay ka man sa bus o taksi
pag kumain sa McDo o Jollibee

sa kapitbahayan ay nagbayad ka
pang-amilyar man o hulog tuwina
resibo'y hingin nang may patunay ka
huwag bumatay sa lista lang nila

kung palalayasin kayo sa bahay
nabili na ang lupa nilang pakay
anong labang tagariyan kang tunay
na una kayo, karapatang taglay

ah, ganyan kahalaga ang resibo
magdemandahan man kayo sa dulo
patunay mong resibo'y ipunin mo
na balang araw, sasagip sa iyo

- gregoriovbituinjr.
11.11.2022

* Ayon sa pananaliksik, Section 237 of the National Internal Revenue Code of 1997, otherwise known as The Tax Code, is the primary source of the requirement for Philippine taxpayers to issue an Official Receipt upon the sale of a service.

Tara, kape tayo

TARA, KAPE TAYO

tara, magkape muna tayo, kaibigan
di naman ito madalas, magkaminsan lang
nagkataon lang na may pampakape naman
tarang magbarako at kwento ang pulutan

ang ritwal ng paghigop ng kape sa tasa
ay pampasigla ng katawan sa umaga
magkape lang ng katamtaman, huwag sobra
anumang labis ay masama, sabi nila

pinapataas raw nito ang adrenalin
sa katawan, kaya magana kang kumain
caffeine sa kape'y haharang sa adenosin
sa utak kaya isip ay pagaganahin

kaya pag may suliranin kang naninilay
magkape muna tayo't pag-usapang husay
at ikwento mo bakit di ka mapalagay
baka payo sa'yo'y makatulong nang tunay

madalas ay ganyan tayo pag nagkakape
napapag-usapa'y paksang napakarami
pati sa problema'y anong makabubuti
tarang magkape't sa kwentuhan ay mawili

- gregoriovbituinjr.
11.11.2022    

Huwebes, Nobyembre 10, 2022

Halaga ng boto

HALAGA NG BOTO

nakita ko lang, dapat daw ang pagboto
ay dahil sadyang maglilingkod sa tao
tama, magsilbi, di sa kapitalismo
o maging pyudal mang kaayusan ito

salamat, ito'y paalala sa atin
gintong kaisipang isapuso natin
pipili tayo, di ng mang-aalipin
kundi maglingkod sa masa ang mithiin

- gregoriovbituinjr.
11.10.2022

Pagtunganga

PAGTUNGANGA

tingin nila'y di trabaho ang pagtunganga
pagkat nakatalungko lamang sa bintana
animo'y tamad pagkat walang ginagawa
imbis na bisig, ang nagtatrabaho'y diwa

ilalarawan ang nagliliparang ibon
o ang naganap noong panahon ng Hapon
eroplano'y nagbabakbakan sa kahapon
kayraming nakikita kahit wala roon

nagurlisan sa bisig ng tama ng bala
naroong lumuha nang iwanan ng sinta
hinabol ng leyon ang nagtakbuhang usa
namatay pala kaya wala nang nadama

matapos tumunganga ng ilang sandali
ay aapuhapin ang plumang siyang sanhi
upang isulat ang ihahasik na binhi
para sa panitikan, hustisya, at mithi

doon ay inilabas sa sinapupunan
ang mga niloloob sa kaibuturan
sa pagtunganga'y laksa ang natutuklasan
na sa taludtod na natin matutunghayan

- gregoriovbituinjr.
11.10.2022    

Miyerkules, Nobyembre 9, 2022

Expiry date

EXPIRY DATE

aba'y saktong isang buwan ang expiry date
ng nabili naming anong tamis na biskwit
na nakatatak sa pinagbalutang plastik
na dagdag basura kung di ie-ecobrick

mabuti't ganito'y inilalahad naman
upang konsyumador ay may pagpipilian
upang pag kinain, di sumakit ang tiyan
expiry date ay tatak ng kasiguruhan

tatlong piso ang balot, laman din ay tatlo
aba'y piso lang pala ang isang piraso
na ibibigay ko sa paboritong apo
na matiyagang mag-aral upang matuto

luma ba ang biskwit o pwede pang kainin?
tingnan muna ang expiry date ng bibilhin
mabuti't nakalagay sa binili natin
upang sa huli'y di ka magsising alipin

- gregoriovbituinjr.
11.09.2022

Haraya

HARAYA

sabi'y balikan ang busilak na imahinasyon
haraya'y paganahin, huwag laging nakakahon
sa isang paksa o silid, minsan ay maglimayon
galugarin ang paligid, balikan ang kahapon

baka matanaw ang kawan ng ibong lumilipad
sa mandaragit, ang inakay ay huwag ilantad
yaon daw laki sa layaw ay karaniwang hubad
alagaan ang kutis kung sa araw nakabilad

pumapailanglang ang haraya hanggang sa dulo
at muling bubulusok tungo sa putikang kanto
aaliwalas ang langit, maya-maya'y may bagyo
ingat lang sa lestospirosis kapag nagdelubyo

patuloy tayong kumibo pag may isyung pangmadla
dahil nagmamakata'y mamamayan din ng bansa
kung may bulkang sasabog o rumaragasang baha
o pagtaas ng presyo'y pahirap sa manggagawa

sa ating mga katha'y magandang isalarawan
maging pagsasamantala't buhay ng karaniwan
ngitngit ng kalikasan, pagbabago ng lipunan
ito'y ating ambag sa pagyabong ng panitikan

- gregoriovbituinjr.
11.09.2022

Martes, Nobyembre 8, 2022

Pulang buwan

PULANG BUWAN

Nobyembre Syete, laban sa Red Tagging ay may presscon
at anibersaryo rin ng October Revolution
Nobyembre Otso, gabi nama'y lumitaw ang Red Moon
napuna ko, pula pala ang suot kong short ngayon

mataman kong pinagmasdan ang buong kalangitan
payapa, unos ay di nagbabanta, kainaman
anong kahulugan ng Red Moon sa kinabukasan
tulad ng aking pisngi ay namumula ang buwan

di ko pa maarok ang dala niyang talinghaga
habang siya'y pinagmamasdan kong nakatingala
ah, baka dapat tayong maging listo't laging handa
sa banta ng redtagging sa nakikibakang dukha

mapulang buwan, kasabay ng eklipse o laho
kulay ng dugo, kulay na madugo, nagdurugo
ang tunay na demokrasya'y huwag sanang gumuho
at karapatan ay igalang nang buong pagsuyo

- gregoriovbituinjr.
11.08.2022

Ang pagtutol nang walang pagkilos ay pagsang-ayon

ANG PAGTUTOL NANG WALANG PAGKILOS AY PAGSANG-AYON

"Dissent without action is consent" anang kasabihan
ah, ito'y matalim at malalim na kaisipan
batayang pangangailangan na'y nagmamahalan
tulad ng bigas, tubig, kuryenteng dapat bayaran

tutol ka sa ganito pagkat masakit sa bulsa
apektado na ang badyet mo para sa pamilya
ngunit magagawa mo bang tumutol nang mag-isa?
sa mga hirap at daing mo kaya'y pakinggan ka?

kaya may kilos-protesta na pagkilos ng tao
sa sama-samang pagkilos, may maipapanalo
kung tutol ka ngunit ayaw lumahok sa ganito
paano maisasatinig ang hinaing ninyo

tama namang magpetisyon, sama-samang isulat
sa kinauukulan ang daing ng masang lahat
di ba't sa sama-samang pagkilos kakamting sukat
upang mapababa ang presyong sa bulsa'y kaybigat

ang pagtutol nang walang pagkilos ay pagsang-ayon!
sabi ng matatanda noon magpahanggang ngayon
tutol ang kalooban, sa hirap na'y binabaon
ngunit sa sama-samang pagkilos ay di kaayon?

tumututol ngunit takot sagupain ang mali?
tila paghihirap nila'y nais mapanatili?
bakit di kumilos, kalampagin ang naghahari
sa sama-samang pagkilos makakamit ang mithi

- gregoriovbituinjr.
11.08.2022

Lunes, Nobyembre 7, 2022

Layon ng makatang tibak

LAYON NG MAKATANG TIBAK

kathang tula'y upang / bigkasin sa madla
iyan ang layon ko / pag nagmamakata
isyung panlipunan / ay ipaunawa
sa uring obrero't / kapwa maralita

ano ba ang tula / para sa kanila?
na kapag may sukat/  at tugma'y sapat na?
mensaheng hatid ba'y / unawa ng masa?
prinsipyo't ideya / niya'y malinaw ba?

magmulat ang layon / ng makatang tibak
katulad kong ayaw / gumapang sa lusak
layon kong itanim / sa lupa't pinitak:
binhi ng pag-asa / sa mga hinamak

itula ang buhay / ng dukha't obrero
pag minuni-muni'y / kayrami ng kwento
ng pakikibaka't / kanilang prinsipyo
nasa'y karapata't / hustisya sa tao

patibayin nila / ang prinsipyong tangan
umaasang kamtin / yaong katarungan
igalang ninuman / bawat karapatan
ang armas ko'y tula, / kayo'y ano naman?

- gregoriovbituinjr.
11.07.2022

Linggo, Nobyembre 6, 2022

Liwayway

LIWAYWAY

koleksyon ko ng mga huling sipi ng Liwayway
dati'y malaki, subalit pinaliit nang tunay
gayunman kaygaganda pa rin ng sinasalaysay
sarap basahing kwento, nobela, tula, sanaysay

dati, pabalat ay larawan ng mga artista
ngayon, napalitan ito ng mga ipininta
dati, animnapung pahina, ngayon, sandaan na
dati, lathala lang, ngayon, may bersyong internet pa

pinagmamalaki kong laki ako sa Liwayway
bata pa'y lagi nang bumibili nito si Tatay
bukod sa lansangan ay dito kami tumatambay
binabasa ang mga akdang napakahuhusay

ngayon ang ikasandaan nitong anibersaryo
nilathalang panitikan at kultura'y narito
sa agos ng kasaysayan ay naging saksi ito
kaytagal nang babasahin sa wikang Filipino

magasing pampamilya mula noon hanggang ngayon
nawa'y manatili kayong babasahin ng nasyon
magpatuloy pa sa ikadalawang daang taon
o ikalawang sentenaryo ay abutin iyon

nawa'y patuloy na sumikat ang bukang liwayway
na laging kasangga sa pagitan ng tuwa't lumbay
sa lahat ditong nagsusulat, mabuhay! mabuhay!
tanging alay sa inyo'y taospusong pagpupugay!

- gregoriovbituinjr.
11.06.2022

Sabado, Nobyembre 5, 2022

Pusang itim

PUSANG ITIM

kasalanan ba ng pusa kung kulay niya'y itim?
na dala niya'y kamalasan at pawang panimdim?
kabaligtaran ng liwanag, kaya siya'y dilim?
na para sa mapamahiin, dulot niya'y lagim!

sa mga liblib na pook, siya'y kinatakutan
sa panahong nangingibabaw ang kababalaghan
sa mga akda, ang kulay niya'y pinupulutan
ramdam nila ang lagim, sila'y pinupuluputan

Kanong si Edgar Allan Poe ay may kwentong "The Black Cat"
si Theodor Geisel ay may kwentong "The Cat in the Hat"
sa Pet Sematary ni Stephen King magugulat
may grupo sa Harry Potter, alaga'y pawang black cat

sa lumang panahon, ganyang paniwala'y palasak
walang sala ang pusa kung ganyan ipinanganak
kaya di siya dahilan kung iba'y napahamak
ang maglakbay sa putikan, sa kumunoy ang bagsak

pag nakita'y pusang itim, huwag ka nang magtungo
sa balak puntahan, baka malasin ka't maglaho
"black is beautiful", ika nga sa kabilang dako
ng ating mundo, kulay itim ay kasuyo-suyo

ayon sa agham, nanggaling ang balahibong itim
sa ama't ina nito, nagmula sa kanilang gene
kung saan nabuo ang sinasabing eumelanin
kung isang gene ay may itim, may itim din na kuting

- gregoriovbituinjr.
11.05.2022

Biyernes, Nobyembre 4, 2022

Aklat ni Gary

AKLAT NI GARY

"Makibaka, Magdiwang, Magmahal", kaygandang libro
ng manganganta't makatang sa marami'y idolo
aklat ni Gary Granada, maigi't nabili ko
buti't may pera sa bulsa nang matsambahan ito

sikat niyang kanta'y nalathala dito na tula
tulad ng Bahay, Dam, Holdap, Puhunan, Manggagawa
Kung alam mo lang Violy, Rehas, Kung ika'y wala
Makibaka, Huwag Matakot!, kaygagandang akda

di lang collector's item kundi mahalagang aklat
hinggil sa hustisyang asam, karapatan ng lahat
tulang inawit, dinggin mo't may isinisiwalat
sa mga tulawit ni Gary, maraming salamat

Makibaka at kamtin ang panlipunang hustisya
pawiin ang pang-aapi at pagsasamantala
Magdiwang na bagamat dukha, tayo'y narito pa
ramdam man ay dusa't luha, patnubay ay pag-asa

Magmahal, ngunit di ng mga presyo ng bilhin
kundi punuin ng pag-ibig itong mundo natin
pakikipagkapwa tao'y layon nati't gagawin
halina't kumilos nang lipunang patas ay kamtin

- gregoriovbituinjr.
11.04.2022

Miyerkules, Nobyembre 2, 2022

Maging tinig ng api

MAGING TINIG NG API

anong magagawa mo sa kanilang walang tinig
habang panaghoy at hinaing nila'y naririnig
magsawalang kibo ba't kunwa'y walang naulinig
hindi, kundi sa kanila'y makipagkabitbisig

kung di nila masabi ang kanilang dinaranas
kung di rin nila maisatinig ang pandarahas
tayo na'y magsilbing tinig nila upang malutas
ang kanilang hinaing, lipunan man ay di patas

kung magagawa para sa kanila'y magsalita
ay ihiyaw natin ng buong pagpapakumbaba
ang kanilang mga hibik at sanhi ng pagluha
ang karapatan nila'y ipaglaban nating kusa

sabi sa Kartilya, ipagtanggol ang inaapi
kasunod pa nito'y kabakahin ang umaapi
kung magiging tinig ng api, huwag maging pipi
maging boses ng maliliit, sa masa magsilbi

- gregoriovbituinjr.
11.02.2022

Martes, Nobyembre 1, 2022

Berdeng kandila

BERDENG KANDILA

berdeng kandila para sa mga namatay
nang bagyong si Paeng ay manalasang tunay
higit sandaan na raw ang nawalang buhay
kinuha ni Paeng nang ito'y manalakay

berdeng kandila sa kanila'y alay namin
bilang simbolo ng kapaligiran natin
na sa kapabayaan ay nagngingitngit din
kaya pag-usapan na ang laksang usapin

fossil fuel, natural gas, coal plants, iba pa
ay mga enerhiyang dapat itigil na
upang di na lumala pang lalo ang klima
sa renewable energy tayo'y mag-shift na

aming iniaalay ang berdeng kandila
sa alaala ng buhay na nangawala
epekto ng climate change sana'y maunawa
at palitan na ang sistemang mapanira

- gregoriovbituinjr.
11.01.2022

Pinaghalawan ng datos:
https://www.rappler.com/nation/severe-tropical-storm-paeng-death-toll-injuries-damage-missing-persons-november-1-2022/

Nobela

NOBELA

nais kong kathain ang una kong nobela
hinggil sa maraming isyu't pakikibaka
ng uring manggagawa't karaniwang masa
gagawin kong mag-isa't kaiga-igaya

ang bawat kabanata'y pakaiinitin
tulad ng tinapay na naroon sa oben 
bawat kabanata'y susulating taimtim
paksa'y pag-ibig, saya, libog, luha, lagim

pinagpapraktisan ko'y maiikling kwento
wakasan muna sa Taliba naming dyaryo
sunod, dalawang kabanata na o tatlo
at susubukang kabanata'y gawing walo

makaisang nobela lang sa buong buhay
ay may kasiyahan nang sa puso ko'y taglay
tulad ni Harper Lee, nobela'y isang tunay
sa "To Kill a Mockingbird" siya'y nagtagumpay

- gregoriovbituinjr.
11.01.2022

* litrato mula sa larong Calming Crossword na app sa socmed